Wywłaszczenie nieruchomości – na czym polega?

Wywłaszczenie jest formą ograniczenia lub pozbawienia prawa własności, prawa użytkowania wieczystego albo innego prawa rzeczowego na nieruchomości, w drodze decyzji administracyjnej i tylko w ściśle określonych przypadkach realizacji celów publicznych. Organem właściwym w sprawach wywłaszczeniach nieruchomości jest starosta, który działa z urzędu. Z kolei organem odwoławczym w przedmiotowych sprawach jest wojewoda.

Zasady gospodarowania nieruchomościami 

Z ustawy zasadniczej z 2 kwietnia 1997 roku (Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) można wynieść trzy podstawowe zasady gospodarowania nieruchomościami:

• Własność chroniona jest przez Państwo, tzn., że wszystkie organy państwowe są zobligowane do ochrony prawa własności.
• Naruszenie prawa własności, czyli tzw. wywłaszczenie, może mieć miejsce tylko w przypadku nieruchomości przeznaczonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele publiczne, a w sytuacji braku planu miejscowego, na podstawie tzw. decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
• Za wywłaszczoną nieruchomość należy się wywłaszczanemu słuszne odszkodowanie, które będzie równe wartości rynkowej wywłaszczanej nieruchomości.

Wywłaszczenie nieruchomości – regulacje prawne

Wywłaszczeniem można objąć całą nieruchomość albo po dokonaniu podziału tylko jej określoną część. Jeżeli natomiast pozostała część nie nadawałaby się do wykorzystania na dotychczasowe cele, wówczas na żądanie właściciela lub użytkowania wieczystego powinna ona w drodze umowy zostać przekazana na rzecz wnioskodawcy wywłaszczenia.

Każde postępowanie wywłaszczeniowe musi być poprzedzone rokowaniami pomiędzy starostą lub organem wykonawczym jednostki samorządu terytorialnego a właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub osobą posiadającą ograniczone prawo rzeczowe, o uzyskanie praw do przedmiotowej nieruchomości w drodze dobrowolnej umowy.

Jeżeli nieruchomość ma nieuregulowany stan prawny, wówczas przy jej wywłaszczeniu należy przyjąć dane z katastru nieruchomości.

Decyzja o wywłaszczeniu

Postępowanie wywłaszczeniowe wszczyna publiczne ogłoszenie zamiaru wywłaszczenia oraz bezskuteczny upływ dwumiesięcznego terminu od dnia ogłoszenia.

W przypadku gdy po upływie powyższego terminu nie zgłoszą się osoby posiadające prawa rzeczowe do tej nieruchomości, można wówczas wszcząć zarówno postępowanie w sprawie podziału, jak i wywłaszczenia nieruchomości.

Od decyzji wywłaszczeniowej wydanej przez starostę jako organu pierwszej instancji przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od daty jej wydania do wojewody, jako organu drugiej instancji.

Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu jest podstawą do dokonania, na wniosek zainteresowanej strony, wpisu w księdze wieczystej.